Klimaatveranderingen
Het versterkte broeikaseffect
Als de broeikasgassen afwezig zouden zijn, dan zou de
temperatuur aan het aardoppervlak gemiddeld -18 °C bedragen (nu: +15 °C). Van dit temperatuurverschil van 33 °C komt 62% voor rekening van waterdamp, 22% door
kooldioxide (CO2). De overige gassen met broeikaswerking zijn lachgas (N2O) of stikstofdioxide (NO2, methaan (CH4),
ozon (O3), voor zover dit laatste gas zich bij het aardoppervlak bevindt, en de volledig gehalogeneerde cfk’s. Met uitzondering van waterdamp beïnvloedt
de mens de concentratie van de broeikasgassen in de atmosfeer.
Door menselijk toedoen is de concentratie van een aantal broeikasgassen toegenomen. De verbranding van steenkool vanaf de industriële revolutie zorgde voor een grote koolstofdioxide-uitstoot van de fossiele brandstoffen in de atmosfeer. De intensieve veeteelt en het verbouwen van rijst zorgde voor extra methaan in de atmosfeer. Volgens sommige wetenschappers zijn er ook nieuwe broeikasgassen bijgekomen, zoals cfk’s in brandblussers en koelvloeistof.
Taak
Maak een cirkeldiagram van de broeikasgassen van het tijdperk 1980-1990 waarin duidelijk wordt welke gassen in welke mate bijdragen aan het opwarmen van de aarde.
Hoe valt onweerlegbaar vast te stellen uit bovenstaande grafiek dat het aandeel in de verwarming voor een groot deel toe te schrijven is aan menselijke invloeden en niet aan natuurlijke klimaatveranderingen?
Noem een viertal gevolgen voor de mens en natuur van het versterkt broeikaseffect.
Waarom is het broeikaseffect erger voor een land als Bangladesh dan voor Nederland?
|
Ozon wordt afgebroken
De luchtlaag tussen 15 en 40 km (de stratosfeer) bevat een hoge concentratie ozon en wordt daarom ook wel ozonlaag genoemd.
Het schadelijkste deel (zo’n 99%) van de UV-straling (van de zon) wordt door de ozonlaag tegen gehouden. Gelukkig maar, want te sterke UV-straling beschadigt het DNA van
organismen op aarde.
Met name boven het zuidpoolgebied (Antarctica) is er sprake van een ‘gat’ in de ozonlaag. Het gat varieert sterk in omvang gedurende een jaar en is
maximaal in het lenteseizoen (september tot en met november). De ozonlaag wordt met name aangetast door cfk’s (chloorfluorkoolstofverbindingen). De mens produceert deze
sinds het begin van de vorige eeuw. Ze zijn voornamelijk gebruikt als koelmiddel in koelkasten en air conditionings, als drijfgas in spuitbussen, etc. Onder invloed van
UV-straling ontstaan chlooratomen uit cfk’s welke ozonmoleculen afbreken. Eén chlooratoom is in staat om meer dan 100.000 ozonmoleculen af te breken. Door de extreem
lage temperaturen boven het zuidpoolgebied worden polaire, stratosferische wolken gevormd. Op de ijskristallen van de wolken kunnen stikstofverbindingen condenseren.
Normaliter binden de stikstofverbindingen de chlooratomen en maken deze zo onschadelijk. Nu de chlooratomen niet gebonden worden, hebben ze vrij spel om ozon af te breken.
 | Het gat in de ozonlaagHet gat in de ozonlaag is geen gat in de letterlijke betekenis van het woord, maar veeleer een gebied in de atmosfeer waar de concentratie ozon
lager is. |
Sinds 1989 is het gebruik van cfk’s internationaal verboden; het Montréalprotocol werd van kracht. De cfk’s in de atmosfeer namen daardoor af. Sinds het eind van de vorige eeuw krimpt het gat in de ozonlaag. Aangezien het zo’n 50 jaar duurt voor cfk’s afgebroken zijn, is de verwachting dat rond 2050 de ozonlaag volledig hersteld zal zijn.
Taak
Welk 'gas' is de link tussen het versterkte broeikaseffect en het gat in de ozonlaag?
Waarom neemt het aantal patiënten met huidkanker wereldwijd sterk toe?
Leg uit dat het gat in de ozonlaag een bedreiging vormt voor de voedselketens in de zuidelijke wateren.
Wat is de verklaring dat in de maand juli gaan gat in de ozonlaag ontstaat (boven het zuidpoolgebied)?
Welke omstandigheden maken de lenteperiode zo ideaal voor de vorming van het gat in de ozonlaag?
Het Albedo-effectDankzij het reflecterend vermogen (de 'albedo') van sneeuw en ijs wordt invallend zonlicht teruggekaatst, het heelal in. Van oudsher was de
Noordpool met zijn dikke deken een natuurlijk koelelement. Naarmate de Noordpool minder wit wordt, wordt meer zonlicht geabsorbeerd en in warmte omgezet. Deze warmtestraling
blijft gevangen in de atmosfeer en kan niet goed ontsnappen naar het heelal. Het gevolg is een zichzelf versterkende verdere opwarming van het wereldwijde klimaat: een
voorbeeld van positieve terugkoppeling. |